Ανυπολόγιστο ρίσκο

Η γενετική μηχανική, απάντηση στην πείνα;

Στην επίκαιρη συζήτηση για την παγκόσμια επισιτιστική καταστροφή γίνεται συνεχώς αναφορά για τις «νέες ποικιλίες» από τα εργαστήρια της γενετικής μηχανικής. Εντυπωσιακές διαφημιστικές υποσχέσεις δηλώνουν για τις μεταλλαγμένες ποικιλίες με καλύτερες θρεπτικές αξίες, με υψηλότερες αποδόσεις, ακόμα και με μικρότερες απαιτήσεις νερού. Η πρώτη γνωστή περίπτωση, το «χρυσό ρύζι» -με τη γενετική τροποποίηση να παράγει βιταμίνη Α- δεν έχει μπει ακόμα στην αγορά μετά από πάνω από 15 χρόνια έρευνας. Εντωμεταξύ έχει ανακοινωθεί το «σούπερ κεχρί για τους φτωχούς» με «περισσότερο σίδερο, διατροφικά αμινοξέα και βιταμίνες», «καλύτερα αφομοιώσιμο» και με τη δυνατότητα να αναπτυχθεί ακόμα και στην έρημο. Η πολυεθνική εταιρία Monsanto πείρε έγκριση για μια νέα ποικιλία σόγιας (Round-up Ready 2 yield, MON 89788) το Φεβρουάριο του 2008 στην Ιαπωνία, στις Φιλιππίνες και στη Ταϊβάν για να «αντιμετωπιστεί η παγκόσμια αυξανόμενη ζήτηση τροφίμων και καυσίμων».

Αυτές είναι οι υποσχέσεις των εταιρειών της βιοτεχνολογίας. Η πραγματικότητα όμως δείχνει μια άλλη εικόνα. Μετά από 20 χρόνια εξέλιξης και έρευνας της γενετικής μηχανικής, έχουν προκύψει μόνο δύο μεταλλάξεις, που καθορίζουν το 99% της παγκόσμιας καλλιέργειας ΓΤΟ: η ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα και η ανθεκτικότητα σε έντομα (με Bt τοξίνες), για τέσσερα διατροφικά φυτά: καλαμπόκι, ελαιοκράμβη, σόγια και βαμβάκι..

Η καλλιέργεια ΓΤΟ απαιτεί προκαταβολικά ένα μεγάλο χρηματικό κεφάλαιο για το πολλαπλασιαστικό υλικό και τη αναγκαία σύγχρονη αγροτική τεχνολογία. Η σοδιές εξάγονται αποκλειστικά ως ζωοτροφή, ως πρώτη ύλη για τη βιομηχανία τροφίμων και παραγωγή ενέργειας στις δυτικές χώρες. Η μετατροπή των μεγάλων εκτάσεων για την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων φυτών ανάγκασε να μετοικήσουν πολλοί κάτοικοι από τις περιοχές τους στην Ασία και στη Λατινική Αμερική, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα άλλης εργασίας. Καταστράφηκαν επίσης τα τροπικά δάση και η γονιμότητα των εδαφών και προκάλεσε φτώχια και πείνα. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, απειλούνται περισσότερα από 100 εκατ. άνθρωποι να πεθάνουν από τη πείνα ενώ οι γιγαντιαίες εταιρίες του εμπορίου δημητριακών αποκτούν κέρδη ρεκόρ (Cargills, ADM και Μonsanto).

Είναι φανερό ότι επιδιώκεται να μπει η γενετική μηχανική από τη πίσω πόρτα.

Πηγές: 1) «Der Spiegel» 17, 2008, 2) Monsanto, USA, press release 05.02.2008, 3) The Independent, UK 4.5.2008, Geoffrey Lean

Πιστωτική κάρτα για το κλίμα

Η βιομηχανία της γενετικής μηχανικής θεωρεί την αλλαγή του κλίματος ως τη μεγαλύτερη «πρόκληση για την ανάπτυξη», εφόσον η γεωργία παράγει μια πολύ σημαντική ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου, π.χ. περισσότερη από ολόκληρο τομέα των μεταφορών. Έτσι, σχεδιάζονται τώρα ΓΤ φυτά, που πρόκειται να έχουν χαμηλότερες απαιτήσεις χημικών λιπασμάτων και ενέργειας. Υπάρχουν προσχέδια για τη γενετική μετάλλαξη ελαιοκράμβης, ζαχαροκάλαμου, καλαμποκιού και δημητριακών για την παραγωγή π.χ. μιας άλλης χημικής σύστασης ζάχαρης, λιγνίνης, κυτταρίνης, που δήθεν αυξάνουν την απόδοση αιθανόλης και βιοκαυσίμων. Ο υπολογισμός όμως του οικολογικού ισοζυγίου για τα ενεργειακά φυτά, σχετικά με τις εκπομπές των αερίων θερμοκηπίου έχει υπολογιστεί ότι είναι αρνητικός, όταν συμπεριληφθούν στον υπολογισμό τα απαραίτητα λιπάσματα και η κατανάλωση ενέργειας στο σύνολο της παραγωγικής διαδικασίας.

Με τη μείωση στη κατανάλωση λιπασμάτων, που είναι η σκέψη των βιοτεχνολογικών εταιρειών –όπως π.χ. η γενετικά τροποποιημένη δέσμευση βιολογικού αζώτου– θα μπορούσε να μειωθεί η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τα οξείδια του αζώτου. Εδώ φαίνεται πόσο αδιάφορο είναι για τους βιοτεχνολόγους επιστήμονες αυτό που πραγματοποιούν στη φύση τα βακτηρίδια με τη συμβίωση τους στα ψυχανθή φυτά. Θεωρούν ότι μια διαγονιδιακή ποικιλία μ’ αυτά τα χαρακτηριστικά θα μπορούσε να αναδειχθεί ως «πιστωτική κάρτα» για το κλίμα! Πρόκειται εδώ για ένα σύστημα μπόνους που έχει εισαχθεί στη βιομηχανία, στην περίπτωση λιγότερης παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου από τα προβλεπόμενα. Με το ΓΤ πολλαπλασιαστικό υλικό -σύμφωνα με το ανάλογο “business plan”- θα μπορούσαν να γίνονται ακόμα και συναλλαγές τραπεζιτικών ομολόγων!!

Πηγή: The Wall Street Journal, USA 09. 10..2007

Γενετικά τροποποιημένα φυτά για την έρημο;

Η έρευνα για την ανάπτυξη γενετικά τροποποιημένων φυτών που ευδοκιμούν καλύτερα σε συνθήκες ξηρασίας, βρίσκεται στη προτεραιότητα των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών της βιοτεχνολογίας και προωθείται ιδιαίτερα με την ανάλογη προπαγάνδα (Dupont, Monsanto, Syngenta). Επειδή η άνοδος της θερμοκρασίας της γης και η έλλειψη νερού θεωρείται αναπόφευκτη, οι εταιρείες αυτές διεκδικούν μια «μεγάλη πρόκληση της αγοράς», στη δημιουργία πολλαπλασιαστικού υλικού προσαρμοσμένου σε αυτές τις συνθήκες.

Στα αίτια όμως για την αυξανόμενη ερημοποίηση, που εξαπλώνεται από τις ζώνες του Ισημερινού έως τις εγγύς περιοχές, συμπεριλαμβάνονται εκτός της αλλαγής του κλίματος και οι επιθετικές μέθοδοι καλλιέργειας των ΓΤΟ για την επίτευξη των οικονομικών τους στόχων. Η υλοτόμηση δασών, η μονοκαλλιέργεια, η χρήση καθολικών ζιζανιοκτόνων και χημικών λιπασμάτων, οδηγούν σε μια τεράστια διάβρωση, η οποία καταστρέφει κάθε χρόνο ευρύτερες περιοχές γόνιμου εδάφους. Το «επιστημονικό όραμα» των γενετιστών για την ανθεκτικότητα στη ξηρασία είναι η παραγωγή καινούργιων ποικιλιών με την μεταμόσχευση γονιδίων άλλων φυτών η μικροοργανισμών, έτσι ώστε το φυτό-δέκτης, να δημιουργήσει «βαθιές και δυνατές ρίζες, με τις οποίες μπορεί να απορροφήσει περισσότερο νερό, να το αποθηκεύει καλύτερα στα φύλα και στους βλαστούς και να δρομολογήσει την υγρασία απευθείας στο σχηματισμό του καρπού κι όχι στο σχηματισμό π.χ. φυλλώματος».

Η επιστημονική γνώση, όμως, για τα φυτά με φυσική ανθεκτικότητα στη ξηρασία δείχνει, ότι αυτή η ιδιότητα δεν εκφράζεται από «μερικά γονίδια», αλλά από μια προσαρμογή του συνόλου του γονιδιώματος, το οποίο ελέγχει το ορμονικό σύστημα σ’ όλη τη περίοδο ανάπτυξης του φυτού.

Πηγή: Reuters,13.01.2008, Carey Gillam, Biotech Companies race for drought-tolerant crops

Δεν εγκρίνει η Κομισιόν νέες ποικιλίες ΓΤΟ για καλλιέργειες

Στις 7 Μαΐου 2008 δεν έγιναν αποδεκτές τρεις νέες αιτήσεις έγκρισης γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών από την Ευρ. Επιτροπή. Το ανώτερο όργανο της ευρωπαϊκής εκτελεστικής εξουσίας, με τα 27 μέλη του, δικαιολόγησε την απόφαση αυτή με την αναγκαιότητα να υπάρξουν περισσότερες επιστημονικές αναλύσεις για τις επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων και στο περιβάλλον.

Πρόκειται για αιτήσεις έγκρισης νέων αδειών κυκλοφορίας για την εμπορική καλλιέργεια στην Ευρώπη των ποικιλιών: καλαμπόκι 1507, της εταιρείας Pioneer Hi-breed, καλαμπόκι Bt 11, της εταιρείας Syngenta και η ποικιλία πατάτας «Amflora», της εταιρίας BASF (με αυξημένη ποσότητα αμύλου). Η Ε. Επιτροπή είχε επιτρέψει, μετά την άρση της απαγόρευσης το 2003 (Μορατόριουμ), την εισαγωγή και την εμπορία μίας σειράς ΓΤΟ, - δηλαδή χωρίς την έγκριση των κυβερνήσεων των χωρών κρατών ενώ από το 1998 δεν επέτρεψε τη καλλιέργεια νέων ποικιλιών ΓΤΟ. Όπως είναι γνωστό, υπήρξε μεγάλη αντίδραση της κοινής γνώμης της Ευρώπης για τις νέες αυτές ποικιλίες, ιδιαίτερα από την σημαντική ένσταση του Επιτρόπου Περιβάλλοντος Σταύρου Δήμα. Στη συνέχεια, για πρώτη φορά η Ε. Επιτροπή δεν συγκέντρωσε την απαιτούμενη πλειοψηφία στη διαδικασία της ψηφοφορίας που ακολούθησε.

Πηγή: Reuters, 07.05.2008, Jeremy Smith, UK

Λήγει έγκριση για το καλαμπόκι ΜΟΝ 810

Η μοναδική γενετικά τροποποιημένη ποικιλία, η οποία έχει έγκριση από το 1998 για καλλιέργεια -σύμφωνα με την Οδηγία 2001/18/EC είναι το καλαμπόκι ΜΟΝ 810. Πρέπει όμως να πάρει μια νέα άδεια κυκλοφορίας μέσα στο 2008, εφόσον μια έγκριση έχει ισχύ μόνο δέκα χρόνια. Αυτή η Οδηγία απαιτεί να ελεγχθούν από την EFSA (Ευρ. Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων), με τις εκάστοτε ισχύουσες νομικές διατάξεις, όλες οι εμπειρίες που έχουν προκύψει από την καλλιέργεια και την κατανάλωση.

Η παραγωγός εταιρεία Monsanto, αντί να εφαρμόσει ένα επιστημονικό σχέδιο παρακολούθησης για τις επιπτώσεις της διαφιλονικούμενης Bt πρωτεΐνης Cry1Ab, επεξεργάστηκε απλά ερωτηματολόγια, που συμπληρώθηκαν από τους ίδιους τους αγρότες. Η υπηρεσία δεν δέχτηκε αυτόν τον τρόπο για να εντοπιστούν οι βλάβες που προξένησε αυτή η καλλιέργεια ΓΤΟ στο περιβάλλον.

Πηγή:ACRE, 03.04.2008, Brian John

Επιμόλυνση ελαιοκράμβης στο Καναδά

Στο Καναδά περισσότερο από το 90% των πιστοποιημένων δειγμάτων πολλαπλασιαστικού υλικού ελαιοκράμβης που ελεγχθήκαν, περιείχαν μη αναμενόμενες επιμολύνσεις από ΓΤΟ. Έτσι, δεν είναι πλέον δυνατόν να υπάρξει μια παραγωγή απαλλαγμένη από ΓΤΟ η μια βιολογική παραγωγή ελαιοκράμβης.

(Ανακοίνωση του Dr. Rene van Acker σε μία ενημερωτική εκδήλωση, καθηγητή και προέδρου του τμήματος φυτικής παραγωγής του Πανεπιστημίου Guelph στην Αυστραλία)

Πηγή: The Canberra Times, Australia, 05.02.2008