Τα χαρακτηριστικά που είχαν παλιότερα οι χώροι πράσινου της Θεσσαλονίκης, σήμερα τα έχουν χάσει ολοκληρωτικά. Υπεύθυνη για τη σημερινή απαράδεκτη κατάληξή τους και το φυτικό μινιμαλισμό που τα χαρακτηρίζει, είναι η πολυδάπανη τσιμεντολογική που έχει κυριαρχήσει στη διοίκηση του Δήμου και η ανάθεση της «ανάπλασής» τους σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ιδιωτικές εταιρείες και όχι σε γεωπονοδασολογικούς φορείς, πιθανόν και δημόσιους, που ήταν παλιότερα.
Πιο παλιά, τα πάρκα συχνά ήταν οιονεί τεχνητά οικοσυστήματα. Τα χαρακτήριζε η μεγάλη ποικιλία βλάστησης και ειδών δέντρων, θάμνων κλπ, κατά κανόνα ντόπιων ποικιλιών ή και οπωροφόρων ή άλλων εξωτικών, που ταίριαζαν λόγω των απαιτήσεων και χαρακτηριστικών τους με το αστικό περιβάλλον. Όχι ότι δεν γίνονταν και λάθη, όπως με τις λεύκες (καβάκια) με το επιφανειακό ριζικό σύστημα και τους αείλανθους (βρωμόδεντρα) που έχουν απίστευτα μεγάλη αναπαραγωγική και βλαστική ικανότητα και φυτρώνουν ακόμα και σε ρωγμές κτιρίων και πεζοδρομίων.
Άμα όμως κοιτάξουμε τα εναπομείναντα παλιότερα πάρκα (ΧΑΝΘ, Πεδίο Άρεως, Τρίτο Σώμα, Πάρκο Κρήτης κλπ) ή και μεγάλες αυλές διατηρητέων αρχοντικών σπιτιών ή κτημάτων (ο πάλαι ποτέ Κήπος του Καλού στην Τούμπα και ο κήπος στη Νέα Κρήνη μετά το νοσοκομείο της Παναγίας) και μετά τα συγκρίνουμε με τα μεταγενέστερα πάρκα αλλά και αυτά των τελευταίων χρόνων (καινούργια ή αναπλασμένα) θα καταλάβουμε αμέσως τη διαφορά.
Τα παλιότερα πάρκα σφύζουν από ζωή, κυρίως σε πουλιά και έντομα, τα δέντρα έχουν πλούσια σκιά, στο δε έδαφος κυριαρχεί γκαζόν ή μικρά κηπάκια με λουλούδια και περιβάλλονται από θαμνοφράχτες πολυετών θάμνων (αγγελικές, λιγκούστρες, ευώνυμα, κλπ). Το πλούσιο φύλλωμα αποτελεί και κάποιο είδος φίλτρου για τα καυσαέρια αλλά και διατηρεί την υγρασία του εδάφους, ελαττώνοντας έτσι τις ανάγκες για συχνό πότισμα. Συχνά το γκαζόν αντικαθίστατο με τον καιρό από μεγάλη ποικιλία άγριων ποών, συνήθως ραδικιών, αγριομαργαριτών και αγριομολοχών, που την άνοιξη στα πιο προσήλια μέρη έβγαζαν και λουλούδια. Το τσιμέντο και οι πλάκες περιορίζονταν σε μονοπάτια για τη διάσχισή τους και τα παγκάκια ήταν πάρα πολλά και ξύλινα, μια και ουσιαστικά τα πάρκα ήταν αποκλειστικά για την αναψυχή και την ανάπαυση των πολιτών.
Η επόμενη γενιά πάρκων (δεκαετίες 70-80) αλλά και η ανάπλαση των παλιότερων δείχνει μια τάση για αύξηση του τσιμέντου και ελάττωση των δέντρων, καθώς και της ποικιλότητάς τους. Προτιμούνται μικροί θάμνοι, οι θαμνοφράχτες σταδιακά εγκαταλείπονται και αντικαθίστανται από μικρά τσιμεντένια παρτέρια. Οι διάδρομοι μέσα στα πάρκα φαρδαίνουν τόσο ώστε άνετα να χωράνε αυτοκίνητα! Όλες οι αναπλάσεις σε Πάρκο ΧΑΝΘ, Πεδίο Άρεως αλλά και πάρκα παραλίας έχουν αυτό το χαρακτηριστικό: αύξηση της τσιμεντοποιημένης επιφάνειας σε βάρος του πράσινου, είτε φαρδαίνοντας τους υπάρχοντες διαδρόμους, είτε δημιουργώντας νέους ή πλατείες για να στήσουν κάποιο μνημείο: π.χ. για την εθνική αντίσταση, για την Κορέα, κλπ. Οι ανάγκες σε νερό είναι αυξημένες, μια και τα δέντρα και οι θάμνοι είναι πλέον αραιοί και ο ήλιος στεγνώνει αμέσως το έδαφος.
Και φτάνουμε στη σημερινή εποχή της «ατσαλάκωτης» ανάπλασης (δεκαετίες ‘90-‘00), όπου πλέον οι επιφάνειες πράσινου μετατρέπονται σε απομονωμένα παρτέρια με αναλώσιμη βλάστηση (συνήθως εποχιακά είδη), που περιβάλλονται από ψηλά ακαλαίσθητα τσιμεντένια παρτέρια, πολλά επίπεδα δαπέδων και κοφτές γωνίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο ατυχήματος αλλά και εκτεταμένες αλάνες τσιμέντου και πλακών. Τα παγκάκια, όταν υπάρχουν, είναι συνήθως τσιμεντένια, η ψηλή βλάστηση ελάχιστη και ο κάθε πολίτης είναι εκτεθειμένος στα καυσαέρια των αυτοκινήτων, μια και δεν έχει προβλεφτεί ψηλή φυσική βλάστηση που να τα συγκρατεί κάπως. Επιπλέον αυξάνεται και η θερμοκρασία το καλοκαίρι από το «άναμμα» των τσιμέντων, κάνοντας αδύνατη την παραμονή σε αυτά των πολιτών τους καλοκαιρινούς μήνες. Όσο για τα ζώα της πόλης, έχουν πλέον περιοριστεί το πολύ σε 3-4 είδη πουλιών (κορακοειδή, σπουργίτια, δεκαοχτούρες) και ελάχιστων εντόμων.
Επίσης, η τάση για υπογειοποίηση των πάρκινγκ κάτω από πάρκα εντείνει το φαινόμενο της κατασκευής τέτοιων πάρκων-κονσερβών με περισσότερο τσιμέντο και λιγότερο πράσινο. Χαρακτηριστική περίπτωση η καταστροφή του δασυλλίου στη συμβολή Παπαναστασίου και Ν. Εγνατίας μπροστά από το Ιπποκράτειο. Ο λόγος αυτής της υποβάθμισης είναι και γιατί δεν υπάρχει ελεύθερο έδαφος από κάτω για ανάπτυξη δυνατού ριζικού συστήματος για μεγάλα δέντρα, οπότε προτιμούνται μικρά παρτέρια με γκαζόν και λίγα εποχιακά φυτά ή πολύ μικροί θάμνοι, βλάστηση η οποία είναι με ημερομηνία λήξεως.
Συχνά κόβονται αιωνόβια δέντρα με τεράστιο φωτοσυνθετικό δυναμικό για διάνοιξη νέων δρόμων ή υπογειοποίηση πάρκινγκ και αντικαθίστανται με ελάχιστα δενδρύλλια, τα οποία είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να μεγαλώσουν ποτέ στο τωρινό και συνεχώς επιβαρυνόμενο αφιλόξενο αστικό περιβάλλον των καυσαερίων και του καλοκαιρινού καύσωνα. Τα μεγάλης ηλικίας δέντρα πέρασαν αυτό το ευαίσθητο στάδιο της ηλικίας τους σε πολύ πιο φιλόξενο περιβάλλον, όπου το πράσινο και οι ανοιχτοί χώροι ήταν κυρίαρχοι και συνεπώς οι περιβαλλοντικές συνθήκες ευνοϊκότερες για την ομαλή ανάπτυξή τους. Κάθε αιωνόβιο δέντρο που κόβεται σ’ ένα τέτοιο υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον αφαιρεί τόνους οξυγόνου από την πόλη και την αναπνοή μας και δεν μπορεί να αντικατασταθεί ο εξυγιαντικός του ρόλος του ούτε με χίλια δενδρύλλια.
Παρακάτω αναφέρουμε ενδεικτικά μερικά μόνο πάρκα, που είτε υπέστησαν «ατσαλάκωτη» ανάπλαση, είτε ήταν πρώην ακάλυπτοι χώροι που δόθηκαν για δήθεν χώρους πράσινου:
-Πάρκο Ποντίων, δίπλα στο Αλκαζάρ: το πράσινο εξαλείφθηκε τελείως, αφήνοντας δυο τρεις «ζαρντινιέρες» και το υπόλοιπο είναι ένα ταψί τσιμέντου.
-Πάρκο Βενιζέλου: Ένα απέραντο μαρμάρινο ταψί, με ελάττωση του φυσικού πράσινου του παλιού πάρκου και αντιαισθητικό περιορισμό και απομόνωση πολλών δέντρων με πεζούλια, αντί για ενιαίο χώρο πράσινου. Κατάργηση πολλών παγκακιών σε έναν τόσο μεγάλο χώρο με ρατσιστικά κριτήρια (για να μην μαζεύονται μετανάστες και -κατά συνέπεια- μικρολωποδύτες!!!).
-Πλατεία Άθωνος: Μια κυκλική τσιμεντένια αλάνα με λίγα παρτέρια-«ζαρντινιέρες» και στη μέση ένα δένδρο που συνεχώς ξεραίνεται και αντικαθίσταται.
-Πεζόδρομος Αριστοτέλους: Θα μπορούσε να αυξηθεί ο προϋπάρχων χώρος πράσινου και να φυτευτούν και μεγάλα δέντρα κατά την πεζοδρόμηση. Δεν έγινε.
-Είσοδοι ΔΕΘ από ΧΑΝΘ και Συντριβάνι: Παντελής ανυπαρξία πράσινου, ψηλά και επικίνδυνα μαρμαρένια πεζούλια, καθώς και ανισόπεδο τσιμεντένιο δάπεδο.
-Πάρκο ΧΑΝΘ, Πεδίο Άρεως: αν και διατηρούν την παλιά τους φυσιογνωμία, έχουν υποστεί στο παρελθόν ανάπλαση αυξάνοντας την τσιμεντένια επιφάνειά τους σε βάρος του πράσινου. Το δεύτερο απειλείται από την υποθαλάσσια με εξαφάνιση ή δραματική υποβάθμιση.
-Πλατεία Ναυαρίνου: Σε μια ανάπλαση αυξήθηκε το τσιμέντο σε βάρος του πράσινου.
-Λευκός Πύργος: Το αποκορύφωμα της κακογουστιάς, τσαπατσουλιάς και τσιμεντοποίησης! Καταστράφηκε το ιστορικό πάρκο και πολλά αιωνόβια πεύκα γύρω του και αντικαταστάθηκε με επικίνδυνα ευθύγραμμα μαρμάρινα πεζούλια σε αισθητική παραφωνία με το μνημείο. Καταστροφή του πάρκου γύρω από το άγαλμα του Βότση, το οποίο άγαλμα βρίσκεται πλέον ξεκάρφωτο στο πουθενά του απέραντου τσιμέντου, «αντιαρματικά έργα» προς τη μεριά του Βασιλικού θεάτρου και τσιμεντένιο ακαλαίσθητο WC μέσα στο γρασίδι.
-Υπόγειο πάρκινγκ Παπαναστασίου -Ν. Εγνατίας: καταστράφηκε το μισό δασύλλιο μεγάλων πεύκων και αντικαταστάθηκε από τσιμεντένια πεζούλια με εποχιακή βλάστηση. Χώρος τελείως αφιλόξενος για ανάπαυση ή αναψυχή, εκτεθειμένος στα καυσαέρια των δύο μεγάλων δρόμων και στον ήλιο.
-Πάρκο πρώην ΚΤΕΛ Χαλκιδικής-Κηφισιά και πάρκο Βούλγαρη: Πολυδιαφημιζόμενα δήθεν πρότυπα πάρκα με σιντριβάνια, όμως με τεράστιους χώρους τσιμέντου και ελάχιστο πράσινο και παγκάκια σε ένα χώρο με μεγάλη κυκλοφορία και καυσαέριο.
-Πάρκο Κρήτης: Δέχθηκε και παλιότερα και τελευταία ανάπλαση, περιορίζοντας πολύ τους χώρους πράσινου.
Ο κατάλογος είναι τεράστιος, ο καθένας μπορεί να παρατηρήσει τα πάρκα στις γειτονιές του, να θυμηθεί την παλιότερη μορφή τους και να κάνει αυτές τις συγκρίσεις.
Κώστας Καρπαδάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου