«PLAN B»: Η Νέα Ενεργειακή Επανάσταση Μπορεί να μας Σώσει;

Του Γιώργου Στάμκου

Εγκλωβισμένοι στο μέσον μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και χωρίς η διέξοδος να διαφαίνεται στον ορίζοντα, αρκετοί άνθρωποι έχουν σχεδόν παραλύσει από το φόβο του αύριο κι έχουν παραιτηθεί από τις εξελίξεις. Κι όμως η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε είναι βέβαια δύσκολη κι εκ πρώτης όψεως αποθαρρυντική, αλλά από την άλλη αποτελεί και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για φυγή προς τα εμπρός. Δεν είναι τυχαίο που στα Κινεζικά η λέξη Κρίση γράφεται με δύο σύμβολα: το ένα σημαίνει κίνδυνο και το άλλο ευκαιρία. Κάθε κρίση είναι λοιπόν 

και μια ευκαιρία. Αν είμαστε απαισιόδοξοι θα παγιδευτούμε από την υπάρχουσα κρίση και θα οδηγηθούμε στην καταστροφή. Αν όμως είμαστε αισιόδοξοι τότε μπορούμε να μετατρέψουμε την παρούσα κρίση σε μια ανέλπιστη ευκαιρία για να αναθεωρήσουμε απαρχαιωμένες απόψεις, πολιτικές και ιδεολογίες, να καταρρίψουμε «βεβαιότητες», να αναζητήσουμε άλλους δρόμους και υπερβάσεις. Μια ευκαιρία για να αλλάξουμε οικονομικό και ενεργειακό μοντέλο, που καταστρέφει ανεπανόρθωτα το περιβάλλον του πλανήτη μας. Για να αλλάξουμε τις καταναλωτικές και άλλες επικίνδυνες συμπεριφορές. Να αλλάξουμε ακόμη και τον ίδιο μας τον εαυτό, διότι κάθε μεγάλη αλλαγή ξεκινά πάντα από μέσα μας…

ΟΧΙ ΣΤΑ ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΥΣΙΜΑ

Παρά την αντίθετη πεποίθηση το κλειδί για το ξεπέρασμα της σημερινής παγκόσμιας κρίσης δεν βρίσκεται στη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά στην απαγκίστρωση της παγκόσμιας οικονομίας από το θανάσιμό εναγκαλισμό της με το πετρέλαιο και τα ορυκτά καύσιμα γενικότερα. Με άλλα λόγια στην αντικατάσταση του υπάρχοντος ενεργειακού μοντέλου, που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα –δηλαδή σε απολιθωμένα απομεινάρια οργανισμών που έζησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια–, μ΄ ένα άλλο μοντέλο που θα βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κυρίως στον Ήλιο.

Η συνέχιση της κατανάλωσης του πετρελαίου ως κύριου καυσίμου ισοδυναμεί με βραδυφλεγή βόμβα για το περιβάλλον του πλανήτη μας, τη γεωπολιτική σταθερότητα και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Το πετρέλαιο είναι ένα αναποτελεσματικό και βρώμικο καύσιμο που προκαλεί το λεγόμενο «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου» –βρίσκεται δηλαδή πίσω από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας, το λιώσιμο των πάγων, τα ακραία καιρικά φαινόμενα κ.α. Από την άλλη είναι ένα καύσιμο που είναι συγκεντρωμένο σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη μας και ως εκ τούτου οι περιοχές αυτές απολαμβάνουν μιας «γεωπολιτικής υπεραξίας», που αναπόφευκτα προκαλεί πολέμους και περιφερειακές αναταράξεις. Επίσης είναι ένα καύσιμο που δεν αντικαθίσταται εύκολα από την Φύση και η ελάττωση των αποθεμάτων του προκαλεί αύξηση των τιμών του και αυτό μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε στασιμοπληθωρισμό. Με άλλα λόγια το πετρέλαιο είναι ένα επικίνδυνο καύσιμο για το περιβάλλον και την ανθρωπότητα και όσο γρηγορότερα απαλλαγούμε από αυτό τόσο το καλύτερο! Δεν χρειάζεται να περιμένουμε να τελειώσει πρώτα το πετρέλαιο και μετά να αναζητήσουμε άλλη μορφή ενέργειας. Η Λίθινη Εποχή δεν τελείωσε επειδή εξαφανίστηκαν οι πέτρες. Η Εποχή του Πετρελαίου δε θα τελειώσει επειδή θα στερέψει το πετρέλαιο…

ΛΥΣΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΠΥΛΩΝ;

Η σημερινή κατάσταση σχετικά με το πετρέλαιο θυμίζει αρκετά το Παρίσι τη δεκαετία του 1880, όταν οι Παριζιάνοι οραματιστές ζωγράφιζαν το μέλλον του κόσμου με μελανά χρώματα. Προέβλεπαν μάλιστα πως, αν η «Πόλη του Φωτός» συνέχιζε να αυξάνει με τέτοιους ρυθμούς τον πληθυσμό της (ήδη είχε ξεπεράσει τα δύο εκατομμύρια), τότε, στο κοντινό μέλλον, οι άμαξες με τα άλογα δεν θα μπορούσαν πλέον να κυκλοφορούν στις παριζιάνικες λεωφόρους διότι θα ήταν κολλημένες στα βουνά από τα αλογίσια περιττώματα! Οι αξιοσέβαστοι οραματιστές της εποχής εκείνης όμως δεν έβλεπαν πως η λύση του προβλήματος ήταν ήδη προ των πυλών. Ο Αμερικανός βιομήχανος Henry Ford ήταν έτοιμος να παρουσιάσει το πρώτο φτηνό αυτοκίνητο του που ήταν προσιτό στον πολύ κόσμο.

Ο σημερινός κόσμος μας είναι γεμάτος από παρόμοιες ιστορίες, γιατί οι περισσότεροι περιμένουν πως με το που θα τελειώσει και η τελευταία σταγόνα πετρελαίου τότε θα γίνει μια ολική καταστροφή, θα έρθει τέλος του κόσμου! Ακόμη και η κακόφημη πυρηνική βιομηχανία, που στιγματίστηκε ανεπανόρθωτα με το ατύχημα στο Τσερνομπίλ, βλέπει την ευκαιρία για να κάνει το come back της κατασκευάζοντας νέα, μη απαραίτητα, και επικίνδυνα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας…

ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Μια νέα ενεργειακή επανάσταση βρίσκεται ήδη προ των πυλών. Είναι μια επανάσταση που θα αλλάξει τον κόσμο μας, τις ζωές μας και θα αποτρέψει την οικολογική καταστροφή και την κλιματολογική αποσταθεροποίηση. Αυτή η νέα ενεργειακή επανάσταση εναρμονίζεται και με την κοσμοαντίληψη της νέας γενιάς, που έχει εξοικειωθεί με την αποκεντρωμένη πληροφορική τεχνολογία και δυσφορεί για τη συνέχιση της χρήσης του σημερινού συγκεντρωτικού και απαρχαιωμένου ενεργειακού μοντέλου, όπως επισημαίνει και ο γνωστός συγγραφέας και μελλοντολόγος Jeremy Rifkin: «Μπορείτε να φανταστείτε τη γενιά που έχει μεγαλώσει με τους υπολογιστές, τη Wikipedia και το MySpace, να περιτριγυρίζεται από θερμοηλεκτρικά ή πυρηνικά εργοστάσια; Δεν βγάζει νόημα. Δεν ανταποκρίνεται στο πνεύμα όσων είναι κάτω των 40 ετών. Πρόκειται για μια παλιομοδίτικη και συγκεντρωτική τεχνολογία, που δεν συμβαδίζει με τη γενιά του Internet». Το νέο ενεργειακό μοντέλο θα είναι αποκεντρωμένο και θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο κάθε καταναλωτής ενέργειας θα είναι ταυτόχρονα και ο παραγωγός της.

POWER TO THE PEOPLE!

Σήμερα τα δεδομένα έχουν ευτυχώς αλλάξει. Η ίδια τεχνολογία που βοηθά έναν νεαρό χρήση του iPod να «κατεβάσει» μουσική μέσω του Internet, μπορεί να αναζωογονήσει την τεχνολογία της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με τη βοήθεια μικρογεννητριών οι οποίες θα συνδεθούν τις πιο απομονωμένες αγροικίες μ’ ένα απέραντο δίκτυο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας. Έτσι, ένα απομονωμένο αγρόκτημα στην Ελλάδα θα μπορεί, όταν οι άνεμοι είναι δυνατοί ή η ηλιοφάνεια έντονη, να παραγάγει ηλεκτρική ενέργεια από ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά πάνελ και το πλεόνασμά της να το διοχετεύει στο κεντρικό ηλεκτρικό δίκτυο. Όταν δεν θα φυσά άνεμος και θα έχει συννεφιά τότε θα μπορεί να παίρνει πίσω από το κεντρικό ηλεκτρικό δίκτυο ένα μέρος της ενέργειας που συνεισέφερε, ώστε να μην έχει ποτέ ενεργειακές ελλείψεις. Μ’ αυτό τον τρόπο επιτυγχάνονται πολλά: Ο απομονωμένος αγρότης αισθάνεται ασφάλεια κι αυτοπεποίθηση επειδή παράγει μόνος του την ενέργεια που χρειάζεται και μάλιστα μ’ έναν φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο. Από την άλλη και το κράτος αισθάνεται περισσότερη ασφάλεια διότι γνωρίζει ότι το ενεργειακό έλλειμμά του μπορεί ανά πάσα στιγμή να καλυφθεί από τα πλεονάσματα ενέργειας που παράγουν με τις μικρογεννήτριές τους ακόμη και οι πιο απομονωμένοι πολίτες του, αρκεί να είναι συνδεδεμένοι στο δίκτυο. Πρόκειται δηλαδή για μια αμοιβαία επωφελής σχέση, που λειτουργεί υπέρ της φυσικής ισορροπίας.

«Πρόκειται για ένα καινούργιο νόημα στη φράση ‘’Power to the People’’, επειδή σ’ αυτό το νέο ενεργειακό καθεστώς οι άνθρωποι θα είναι απαραίτητοι και τα σπίτια τους θα είναι μικρά ενεργειακά εργοστάσια», επισημαίνει ο Jeremy Rifkin. Παλιότερα το νόημα του εκσυγχρονισμού υπαγορεύονταν από το σύνθημα «Faster, Higher, Stronger», επιβάλλοντας στις κυβερνήσεις την ανάγκη για ένα συγκεντρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο, που θα τροφοδοτούσε με ενέργεια πόλεις, βιομηχανίες και απομακρυσμένες εγκαταστάσεις. Μόνο που αυτό το σύστημα ήταν μονής κατεύθυνσης, διότι έστελνε και δεν λάμβανε ενέργεια. Σήμερα ωστόσο οι πρωτοπόροι της λεγόμενης Πράσινης Ενέργειας οραματίζονται ένα δυναμικό ενεργειακό δίκτυο, που θα βασίζεται στη αλληλεπίδραση και στην αέναη ανταλλαγή ενέργειας, παρόμοια με το Internet. Η ανατολή αυτού του νέου εναλλακτικού συστήματος παραγωγής ενέργειας, που θα βασίζεται όχι σε κεντρικές μονάδες αλλά σε εκατομμύρια μικρογεννήτριες που θα παράγουν ηλεκτρισμό από εναλλασσόμενες πηγές ενέργειας και θα την ανταλλάσσουν με το κεντρικό δίκτυο, θα αποτελέσει ένα Paradigm Shift, μια ριζική μεταβολή που θα αλλάξει την ανθρώπινη κοσμοαντίληψη, την κοινωνία και την οικονομία μας. «Όταν αυτή η ενεργειακή επανάσταση συναντηθεί με την τηλεπικοινωνιακή επανάσταση, τότε αυτό θα αποτελέσει ένα κομβικό σημείο στην ιστορία της ανθρωπότητας», σημειώνει ο Jeremy Rifkin. Μετά απ΄ αυτό τίποτε δεν θα είναι πια το ίδιο.

Οι τεχνολογίες που θα πυροδοτήσουν τη νέα ενεργειακή επανάσταση ήδη υπάρχουν. Ο κόσμος θα μπορούσε να απαλλαγεί από τη χρήση των επιζήμιων ορυκτών καυσίμων μέχρι τα μέσα του 21^ου αιώνα επενδύοντας μερικά τρισεκατομμύρια δολάρια στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανανεώσιμης Ενέργειας (EREC) και την Greenpeace.

Η επερχόμενη ενεργειακή επανάσταση θα αλλάξει το ρου του ανθρώπινου πολιτισμού και θα σημάνει την απαρχή μιας λαμπρής εποχής για την ανθρωπότητα. Ωστόσο, η επικράτηση αυτού του νέου ενεργειακού κύματος, που θα σημάνει και την απαρχή μιας νέας εποχής για την ανθρωπότητα, δεν θα γίνει χωρίς συγκρούσεις. Το ενεργειακό κατεστημένο των ορυκτών καυσίμων δεν θα παραδώσει αμαχητί τον κόσμο στις δυνάμεις της Ελεύθερης Ενέργειας, της οικολογίας και του ανθρωπισμού. Θα δοθούν νέες μάχες, που θα πρέπει και πάλι να κερδηθούν για το καλό όχι μόνον της ανθρωπότητας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη μας.

Υπάρχει πλέον επιτακτική η ανάγκη για μια ορθολογική διαχείριση των κινδύνων: όχι υποτίμηση ούτε και υπερεκτίμησή τους. Υπάρχει η ανάγκη για «Plan B», για ένα εναλλακτικό σχέδιο σωτηρίας που θα μας βγάλει από το σημερινό μας αδιέξοδο. Ένα σχέδιο που θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που θα είναι αποκεντρωμένες αλλά πάντα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Δεν χρειάζεται να μεταναστεύουμε στο διάστημα για να σωθούμε από την επερχόμενη καταστροφή. Μπορούμε να σώσουμε τον πλανήτη μας εδώ και τώρα αλλάζοντας απλά καταναλωτικές συνήθειες, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους αντλούμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε.  Η δύναμη συνεχίζει να βρίσκεται στα χέρια μας, απλά δεν την έχουμε ακόμη συνειδητοποιήσει.

O Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)