του Νίκου Χρυσόγελου, στελέχους των ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ,Περιφερειακού Συμβούλου στο Ν. Αιγαίο με τον ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΑΝΕΜΟ
Στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων αντανακλώνται τόσο τα… διαρθρωτικά προβλήματα και οι παθογένειες που οδήγησαν την χώρα στη χρεοκοπία όσο όμως και οι δυνατότητες για μια οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά αποτελεσματικά λύση στην κρίση.
Όλοι βλέπουν το πρόβλημα, λίγοι κάνουν κάτι. Οι προειδοποιήσεις για λανθασμένη πορεία στη διαχείριση των απορριμμάτων υπήρχαν, όπως και οι πιέσεις της ΕΕ για περιβαλλοντικά υπεύθυνη διαχείριση. Κεντρική εξουσία και τοπική αυτοδιοίκηση, στο μεγαλύτερο ποσοστό της, αδιαφορούσαν επί πολλά χρόνια για το τι γίνονταν τα απορρίμματα, πόσο μας κόστιζαν, τι επιπτώσεις είχε η ανεπαρκής διαχείρισή τους. Όλοι έβλεπαν το πρόβλημα, λίγοι δραστηριοποιήθηκαν για να αλλάξει η κατάσταση. Η χώρα καταδικάστηκε από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και πλήρωσε πρόστιμο 4,5 εκατομμυρίων ευρώ (Κουρουπητός), καταδικάστηκε για πολλές άλλες περιπτώσεις, απειλούνται νέα πρόστιμα ενώ συνεχίζονται οι διαβεβαιώσεις ότι όλοι οι ΧΑΔΑ κλείνουν «σύντομα». Μερικοί πράγματι κλείνουν αλλά ελάχιστοι εξυγιαίνονται. Κάποιοι που κλείνουν, ανοίγουν σε άλλη τοποθεσία. Νησιωτικός δήμος ενοικίασε χωράφι όπου σπέρνει... σκουπίδια, ώστε να κλείσει ο γνωστός ΧΑΔΑ!
Συνενοχή και συγκάλυψη
Πόσες και πόσες πυρκαγιές δεν έχουν ξεκινήσει από σκουπιδότοπους. Πόσα ρέματα και δάση δεν έχουν μετατραπεί σε χωματερές. Εκατό χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων από τη χωματερή νησιού κατέληξαν, ύστερα από βροχόπτωση, στη θάλασσα, ενώ τα σκουπίδια που παράγονται καθημερινά συνεχίζουν να καταλήγουν στη θάλασσα. Η πολιτική εξουσία, συνένοχη, διαπλεκόμενη καλύπτει τέτοια προβλήματα κάτω από το χαλί, αντί να βοηθάει στη λύση τους. Η δικαιοσύνη σιωπά. Δυο μόνο καταδίκες αντιδημάρχων (Καρπενήσι, Κόρινθος) αποτελούν την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα της συγκάλυψης ενός επαναλαμβανόμενου περιβαλλοντικού και όχι μόνο εγκλήματος.
Διαπλοκή και διαφθορά
Πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ διατίθενται ετησίως στη συλλογή και μεταφορά των απορριμμάτων, όχι πάντα με διαφανή κι αποτελεσματικό τρόπο. Γύρω από τη διαχείριση των απορριμμάτων διαμορφώθηκαν καταστάσεις που είχαν ως αποτέλεσμα σπατάλη χρημάτων και γιγάντωση μηχανισμών διαπλοκής.
Πετάμε λεφτά
Ακόμα και αν δεν πρόκειται για διαπλοκή, στη διαχείριση των σκουπιδιών σπαταλιούνται ετησίως πολλές δεκάδες αν όχι εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ λόγω αδυναμίας οργάνωσης της διοίκησης αλλά και αδιαφορίας των πολιτών για το πού πάνε τα χρήματα που πληρώνουν μέσω των τελών καθαριότητας. Πολλοί δήμοι συνεχίζουν να σπαταλάνε τεράστια ποσά για μεταφορά των απορριμμάτων σε ρεματιές ή δάση ή για δεματοποίηση τους χωρίς να ξέρουν τι θα τα κάνουν μετά. Δήμος στη Β. Πελοπόννησο διαθέτει 2,5 εκατομμύρια ευρώ σε εργολάβους για τη μεταφορά των σκουπιδιών του κάπου... αλλού, χωρίς να ενδιαφέρεται πού. Νησιωτικός δήμος διέθεσε 400-500.000 ευρώ σε ένα τρίμηνο για “ενδιάμεση λύση” και ετοιμάζεται να επιβαρύνει τους δημότες, στην ίδια λογική, με τουλάχιστον ένα 1.000.000 ευρώ επιπλέον (διπλασιασμός τελών καθαριότητας), ενώ καταγγέλλει την κεντρική κυβέρνηση για τα χαράτσια.
Η αδυναμία οργάνωσης έχει υψηλό κόστος. Οι υποδομές για ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων ενός μικρού νησιού δεν θα κόστιζαν πάνω από 500.000 ευρώ (για ανακύκλωση και κομποστοποίηση του 80%-90% των απορριμμάτων). Ωστόσο, ακόμα σχεδιάζονται μεγάλοι ΧΥΤΑ που κοστίζουν κατ' ελάχιστο 3-3,5 εκατομμύρια ευρώ.
Όλο το σύστημα ιεράρχησης προτεραιοτήτων, μελέτης-σχεδιασμού και υλοποίησης των έργων πάσχει επειδή δε βασίζεται σε ορθολογικές επιλογές. Τεράστια ποσά δαπανώνται σε μελέτες, που συχνά είναι αντιγραφή μελετών από άλλες περιοχές ή οδηγούν σε υπερβολικά δαπανηρά έργα. Έργα εκατομμυρίων κατασκευάζονται και σε ελάχιστο χρόνο απαξιώνονται ή δε λειτουργούν σύμφωνα με τις προδιαγραφές προκήρυξης. Εργοστάσιο ανακύκλωσης στην Θεσσαλία δε λειτούργησε, παρά το γεγονός ότι κατασκευάστηκε με ευρωπαϊκούς πόρους. ΧΥΤΑ μετατρέπονται σε χωματερές.
Άλλα συμφωνούν με την ΕΕ, άλλα γίνονται
Η κυβέρνηση και το Ταμείο Συνοχής συμφώνησαν (Οκτώβριος 2002) ότι όσοι ΧΥΤΑ χρηματοδοτούνται με ευρωπαϊκούς πόρους, θα δέχονται μόνο υπολείμματα και όχι το σύνολο των απορριμμάτων. Η δέσμευση παραμένει όμως στα χαρτιά, στις αποφάσεις έγκρισης κατασκευής των χώρων ταφής από τις διαχειριστικές αρχές. Στην πράξη δεν τηρείται παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις, με ορατό τον κίνδυνο να ζητήσει η ΕΕ πίσω τις χρηματοδοτήσεις κατασκευής πολλών ΧΥΤΑ (όπως στη Φυλή Αττικής).
Διαπλοκή
Οι οικολογικές-πράσινες λύσεις είναι όχι μόνο περιβαλλοντικά αποτελεσματικές αλλά και πιο οικονομικές, ενώ δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας (προτάσεις τεσσάρων οικολογικών οργανώσεων για τα απορρίμματα σε Αττική και Κρήτη).
Παρά την οικονομική κρίση, που θα έπρεπε να οδηγήσει στην επιλογή λύσεων που δεν επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά και τα οικονομικά των πολιτών, η κυβέρνηση συνεχίζει να προωθεί τις πιο ακριβές επιλογές. Τυχαίο; Πρόσφατα ανακοινώθηκε η προώθηση έργων διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική, ύψους 430 εκ. ευρώ, ενώ οι δημόσιοι και ευρωπαϊκοί πόροι είναι μόνο 120 εκ. ευρώ. Οι ιδιώτες που πιέζουν για τα έργα θα βάλουν τα επιπλέον 310 εκ. ευρώ αλλά στα 25 χρόνια λειτουργίας των μονάδων θα πάρουν πίσω 1,5 δισ. ευρώ κυρίως μέσω της επιβάρυνσης των πολιτών, που θα πληρώνουν τουλάχιστον 180 ευρώ ανά τόνο (από 40 ήμερα). Αν προχωρήσει και η κατασκευή μονάδας καύσης, το κόστος θα τιναχθεί στα ύψη. Γι’ αυτό η επιλογή της καύσης επιδιώκεται να επιδοτείται επιπλέον από το τέλος Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και ενδεχομένως και από τα έσοδα των τελών της ανακύκλωσης… Με τις προτάσεις των οικολόγων το συνολικό κόστος των έργων στην Αττική δε θα ξεπερνούσε τα 119 εκατομμύρια ευρώ.
Παθητικότητα και κοινωνικοί αυτοματισμοί
Ομάδες πολιτών, περιβαλλοντικές οργανώσεις, ορισμένοι δήμοι έχουν αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες. Η νομοθεσία μας είναι ιδιαίτερα προωθημένη. Ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ανθρώπων είναι φανερή η αλλαγή συμπεριφοράς και στάσης ζωής, και στα θέματα διαχείρισης απορριμμάτων. Όμως κυρίαρχη είναι ακόμα στην κοινωνία η αδιαφορία για την κατάσταση του δημόσιου χώρου: Νοιαζόμαστε να είναι καθαρό το σπίτι μας αλλά ελάχιστα μας ενδιαφέρει να είναι καθαρός και ο δημόσιος χώρος. Σε κάθε απεργία ή κλείσιμο ΧΥΤΑ, οι περισσότεροι πολίτες συμμετέχουν στη δημιουργία των βουνών σκουπιδιών.
Και οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα, με έναν κοινωνικό αυτοματισμό, επιλέγουν είτε το κλείσιμο του χώρου ταφής είτε την αποχή από τη συλλογή των απορριμμάτων για να διεκδικήσουν τα αιτήματά τους. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν άλλες μεθόδους κινητοποίησης που δημιουργούν συμμαχίες με την κοινωνία.
Μια πράσινη λύση
Έφτασε η ώρα να αναπτυχθούν στην κοινωνία νέες ιδέες και να προωθηθούν πράσινες λύσεις στην κρίση, ακόμα και αν πρόκειται για τα σκουπίδια. Είναι δικά μας τα σκουπίδια. Δεν μπορούμε να τα εξαφανίσουμε. Οι οικολογικές λύσεις είναι οικονομικά αποτελεσματικές, συναντάνε την κοινωνική αποδοχή, δημιουργούν θέσεις εργασίας στην ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση και κομποστοποίηση. Κάθε ευρώ που επενδύεται έχει θετικό αποτέλεσμα και περιορίζει τις δαπάνες των δήμων. Οι ενεργοί πολίτες δεν πρέπει απλώς να απαιτήσουν τερματισμό της διαπλοκής και της διαφθοράς, αποτελεσματική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων και των πόρων σε τοπικό επίπεδο (τέλη καθαριότητας), αλλά και να υιοθετήσουν νέες στάσεις ζωής, υπευθυνότητα και προστασία του δημόσιου συμφέροντος και του δημόσιου χώρου.
Η κρίση απαιτεί βαθιές αλλαγές, προτάσεις και αλληλεγγύη. Κάθε πρόβλημα είναι και μια ευκαιρία για να αλλάξουμε. Είναι, ίσως, η ώρα να περάσουμε από την οργή στη συνειδητή επιλογή της αλλαγής πολιτικής, της κοινωνικής οργάνωσης και της ίδιας της καθημερινής ζωής.
ΥΓ. Στη θέση της λέξης “απορρίμματα” μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και τη λέξη “δημοσιονομικά προβλήματα”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου