Στροφή στο λεωφορείο και το ποδήλατο λόγω... Μνημονίου

Κατάθλιψη προκαλούν τα στοιχεία των συγκοινωνιολόγων για το κυκλοφοριακό στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης. Μπορεί η κρίση να οδήγησε σε περιορισμό της χρήσης του ΙΧ, όμως η νοοτροπία των περισσοτέρων πολιτών παραμένει ίδια και το κυκλοφοριακό δεν περιορίζεται στο βαθμό που θα περίμενε κάποιος. Η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, παρότι αυξήθηκε σε σχέση με το παρελθόν, με δεδομένες πάντως και τις ευθύνες του ΟΑΣΘ. Το αστικό λεωφορείο είναι λύση για την πλειοψηφία των πολιτών, όταν όμως δεν έχει την απαιτούμενη συνέπεια και οι συνθήκες μετακίνησης είναι σε πολλές περιπτώσεις «αναξιοπρεπείς», τότε παύει να είναι ελκυστικό.
Με δεδομένη την ουσιαστική ανυπαρξία των λεωφορειοδρόμων, που δεν αστυνομεύονται, αλλά και την αυθαιρεσία που επικρατεί στους ποδηλατοδρόμους, ο κόσμος εξαναγκάζεται σε χρήση του ΙΧ, έστω κι αν αυτό συμβαίνει πια σε μικρότερο ποσοστό. Σημαντικό πλήγμα έχει υποστεί το ακριβό ταξί, γι' αυτό άλλωστε και οι πιάτσες, ακόμη και σε ώρες αιχμής είναι γεμάτες με ταξί σε αναμονή. Το κόστος των μετακινήσεων με ταξί άλλωστε είναι δυσβάσταχτο πλέον για τους περισσότερους. Η οικονομική κρίση, όπως παρατηρούν οι επιστήμονες, είχε και μια θετική επίπτωση στην καθημερινότητά μας: περιορίστηκαν οι μετακινήσεις με όλα τα μέσα, περιορίστηκε η χρήση ΙΧ και ταξί, αυξήθηκε η χρήση του αστικού λεωφορείου, του ποδηλάτου και των πεζή μετακινήσεων. Μπορεί όχι στο βαθμό που θα περιμέναμε, όμως η αλλαγή είναι εμφανής.
Βιώσιμη κινητικότητα
Η λύση, σύμφωνα με το σύνολο των συγκοινωνιολόγων, αλλά και βάσει της διεθνούς εμπειρίας, είναι στη βιώσιμη κινητικότητα.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συμβουλίου Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης, Παναγιώτη Παπαϊωάννου, τα σημαντικότερα μέτρα διαχείρισης κινητικότητας είναι:
- Μέτρα σχετιζόμενα με το ωράριο - Ευέλικτα ωράρια (flexible working hours).
- Εναλλασσόμενα ωράρια (staggered hours).
- Συμπιεσμένο ωράριο (compressed working hours).
- Ετήσιες ώρες (annual hours).
- Εργασία στο σπίτι (working at home).
- Τηλεργασία (teleworking).
- Μέτρα κοινής χρήσης οχημάτων - Συνεπιβατισμός (car pooling).
- Κοινή χρήση οχημάτων (car sharing).
- Κοινή χρήση μικρών λεωφορείων (van pooling).
- Εγγύηση επιστροφής στο σπίτι (guaranteed back home).
Σε επίπεδο προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας όμως οι ελληνικές πόλεις είναι σε νηπιακό στάδιο. Οπως παρατηρεί ο κ. Παπαϊωάννου, η εικόνα στην Ελλάδα αποτυπώνει την απουσία νομοθετικού πλαισίου, τη μικρή διείσδυση της έννοιας στην ελληνική πραγματικότητα, τη φτωχή παρουσία εφαρμογών. Υπάρχει πάντως και η «Αστική Κινητικότητα σε Ελληνικές Πόλεις» (πρόγραμμα του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής), αλλά και η συμμετοχή (έστω και ισχνή) ελληνικών φορέων μέσα από ευρωπαϊκά έργα.
Τι συμβαίνει διεθνώς
Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει τα πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν και στις ελληνικές πόλεις για μια καλύτερη ποιότητα ζωής, για μια καλύτερη καθημερινότητα, τουλάχιστον σε επίπεδο μετακινήσεων. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι πολιτικές προώθησης της χρήσης ποδηλάτου και του βαδίσματος. Στη Βιέννη για παράδειγμα είναι δωρεάν η ενοικίαση ποδηλάτων (στη Θεσσαλονίκη υπήρξε μόνο ως μια... οραματική σκέψη). Στη Βρετανία και το Βέλγιο γίνεται διαφήμιση της χρήσης του ποδηλάτου και των πλεονεκτημάτων του τόσο στην υγεία, όσο και στο κυκλοφοριακό πρόβλημα. Στην Κοπεγχάγη και στην Αυστρία ενημερώνονται οι πολίτες για το βάδισμα και τις θετικές επιπτώσεις του. Στην Ολλανδία η προώθηση της χρήσης minivan στη μετακίνηση προς την εργασία με την παροχή ελκυστικών κινήτρων είναι γεγονός. Στη Στουτγάρδη υπάρχει οργανωμένο δίκτυο προώθησης της κοινής χρήσης ΙΧ μέσω του τοπικού δήμου. Στη Δανία και την Ελβετία γίνεται εκπαίδευση των παιδιών για καλή συμπεριφορά στην κυκλοφορία και σωστές μετακινήσεις. Στον Καναδά παρέχονται κίνητρα για βάδισμα προς το σχολείο ή για τη χρήση ποδηλάτου. Στην Αγγλία γίνονται καμπάνιες για την προώθηση της πεζή μετακίνσης από και προς το σχολείο (Walk to school).
Η Καλαμαριά
Ενα καλό παράδειγμα στην κατεύθυνση της προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας έδωσε τα τελευταία χρόνια ο δήμος Καλαμαριάς. Εφάρμοσε πρόγραμμα διαχείρισης της κινητικότητας των μαθητών σε ένα δημοτικό σχολείο (πρόγραμμα e-Tream), ενώ δημιούργησε και το Κέντρο Εξυπηρέτησης Μετακινουμένων (ΚΕΜ) στην οδό Αιγαίου (συμβολή με Πόντου), που αποδείχτηκε πολύ εξυπηρετικό, τουλάχιστον όσο υπήρχε μια προβολή και ενημέρωση των πολιτών για τις παρεχόμενες υπηρεσίες.
«Με τον όρο Βιώσιμη Κινητικότητα εννοούμε τον συγκερασμό της οικονομικής ανάπτυξης των πόλεων με: τη διευκόλυνση της προσβασιμότητας, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την προστασία του περιβάλλοντος. Η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει κάθε χρόνο περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το 2% του ΑΕΠ της ΕΕ εξαιτίας της κυκλοφοριακής συμφόρησης (χαμένος χρόνος και περιβαλλοντική όχληση)», αναφέρουν τα στοιχεία του ΣΑΣΘ.
Μέτρα
Στο πλαίσιο της διαχείρισης της κινητικότητας και του χωροταξικού σχεδιασμού, ο κ. Παπαϊωάννου προτείνει συγκεκριμένες ενέργειες:
1. Διαχείριση χώρων στάθμευσης.
2. Υποδομές για ποδήλατα, πεζούς και μέσα μαζικής μεταφοράς.
3. Νέα δρομολόγια λεωφορείων.
4. Διαφήμιση και προώθηση της χρήσης εναλλακτικών μέσων μεταφοράς από τους χρήστες του χώρου.
Η κρίση...
Ακόμη μεγαλύτερη σημασία αποκτά η διαχείριση της κινητικότητας σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που διέρχονται τα ελληνικά νοικοκυριά. Η αύξηση του κόστους των μετακινήσεων έχει οδηγήσει σε στροφή των επιβατών στα μέσα μαζικής μεταφοράς (στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης στο αστικό λεωφορείο) και σε άλλα φθηνά μέσα, σε αλλαγή των καθημερινών συνηθειών και σε καλύτερο προγραμματισμό των μετακινήσεων. Για παράδειγμα, οι μετακινήσεις με το ΙΧ ή με ταξί για αγορές ή για καφέ σε περιοχές μακριά από την κατοικία έχουν περιοριστεί σημαντικά, λόγω της μείωσης της κατανάλωσης, λόγω της ύφεσης και του περιορισμού των αγορών και των εξόδων γενικότερα. Το ΣΑΣΘ επισημαίνει ότι υπάρχει ανάγκη για παρέμβαση της Πολιτείας, για ενίσχυση αυτών των επιλογών και διατήρησή τους.
«Θεαματική αύξηση της τάξης του 50% έχουν οι πωλήσεις ποδηλάτων από το 2009 μέχρι σήμερα έναντι των πωλήσεων προηγούμενων ετών στα μεγάλα αστικά κέντρα εξαιτίας της κρίσης και της αύξησης της τιμής της βενζίνης, των απεργιών των βενζινάδικων, της μόδας της γυμναστικής αλλά και λόγω των εισαγόμενων οικολογικών τάσεων από τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και της ανάπτυξης των ποδηλατοδρόμων», σημειώνει ο κ. Παπαϊωάννου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Διαχείρισης Κυκλοφορίας του υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων κατά το πρώτο τρίμηνο του 2010 η κίνηση των οχημάτων σε όλους τους οδικούς άξονες της Αττικής μειώθηκε κατά 5%. «Σημειώστε δε, πως το συγκεκριμένο ποσοστό είναι σαφώς μεγαλύτερο κατά το επόμενο τρίμηνο από αυτό της έρευνας, αφού η θύελλα των οικονομικών μέτρων ξέσπασε μετά τον Μάρτιο», σημειώνει ο πρόεδρος του ΣΑΣΘ.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΣΑ μόνο στο πρώτο τρίμηνο του έτους είχε καταγραφεί αύξηση της επιβατικής κίνησης σχεδόν 2%, ενώ σε κάποιες γραμμές η αύξηση έφτασε ακόμα και το 10%. Και αυτό κατά τους κρύους πρώτους μήνες του χρόνου και χωρίς τη λαίλαπα των πρόσθετων οικονομικών μέτρων…
Στις αστικές συγκοινωνίες όμως είναι εμφανές ότι στράφηκαν και οι Θεσσαλονικείς, λόγω της οικονομικής κρίσης. Μόνο σε ένα τετράμηνο, βάσει στοιχείων του ΟΑΣΘ η επιβατική κίνηση αυξήθηκε κατά 37,5%. Η αύξηση της τιμής των καυσίμων με την παράλληλη μείωση των συνδρομών στις κάρτες διαδρομών του ΟΑΣΘ εκτόξευσε, για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες, τον αριθμό των επιβατών που μετακινούνται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς στη Θεσσαλονίκη.
Το ΣΑΣΘ προτείνει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε συνήθειες και να διατηρήσουμε τις νέες συνήθειες, που διαμορφώθηκαν λόγω κρίσης, όμως αποτελούν τις μόνες ίσως θετικές επιπτώσεις της. «Να χρησιμοποιούμε λιγότερο το ΙΧ και περισσότερο τις δημόσιες αστικές συγκοινωνίες, να περπατάμε περισσότερο, να αποφεύγουμε την παράνομη στάθμευση και να δίνουμε προτεραιότητα στους πεζούς, τηρώντας τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Να προστατεύουμε τους ποδηλάτες και τους μοτοσικλετιστές, να συνδυάζουμε τις μετακινήσεις μας με αυτοκίνητο με τις μετακινήσεις άλλων προσώπων που έχουν παρόμοιο προορισμό», προτείνει το ΣΑΣΘ.
Οπως υπογραμμίζει ο κ. Παπαϊωάννου, «εκείνο που δεν κατάφεραν να πετύχουν οι εκστρατείες για τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος από τα καυσαέρια και τη μείωση της κίνησης στην πόλη, το "πέτυχε" τελικά το... Μνημόνιο».