Μια άποψη για την εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική

Του Γιάννη Κ. Αικατερινάρη
Αρχιτέκτονα, π. προέδρου ΤΕΕ/ΤΚΜ

Ένα από τα αίτια της σημερινής οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα είναι η κακή διαχείριση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της. Συχνά, θα μπορούσε να πει κανείς, ότι εντοπίζεται ακόμη και η παράδοση της εκμετάλλευσής τους σε πολυεθνικές εταιρείες, χωρίς καμιά διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος.
Η περίπτωση της επιχειρούμενης εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική είναι χαρακτηριστική της ασυδοσίας της κεντρικής εξουσίας, η οποία δεν κράτησε ούτε τα προσχήματα, σε σχέση με τις διαδικασίες που ορίζει η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία (διαβουλεύσεις με ουσιαστική συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού κ.λπ). Προχώρησε σε μια σύμβαση με ιδιωτική εταιρεία, παραχωρώντας γη της Χαλκιδικής έναντι του εξευτελιστικού τιμήματος των 11.000.000 ευρώ για 317.000 στρέμματα!!! Τι κι αν δικαιώθηκε ως προς αυτό η προσφυγή των κατοίκων στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, η κυβέρνηση προχώρησε σε αδειοδότηση της εταιρείας αγνοώντας τα τεκμηριωμένα αιτήματα τους...

Η αλήθεια
Η Χαλκιδική διακρίνεται όσο λίγες περιοχές σε ολόκληρο τον κόσμο για το φυσικό - πολιτισμικό περιβάλλον της και για την ιστορικότητά της. Μια από τις περιοχές της όπου αποφασίστηκε να επεκταθούν οι υπάρχουσες μεταλλευτικές δραστηριόττες είναι και ο ορεινός όγκος του Κάκαβου, που κατέρχεται μέχρι τους κόλπους της Ιερισσού και του Αγίου Όρους. Διαθέτει τα μοναδικά νερά της περιοχής και καλύπτεται από πυκνό δάσος (ίσως το πυκνότερο της Βαλκανικής χερσονήσου) αλλά και την ενδιαφέρουσα βιοποικιλότητά του. Ακόμη στην ευρύτερη περιοχή ανήκουν μερικές από τις ομορφότερες ακτές της Ευρώπης, αλλά και ενδιαφέρουσα χλωρίδα και γη για την ανάπτυξη εκεί ποικίλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Θελκτική είναι ακόμη και η ιστορικότητα του τόπου, καθώς εκτός των άλλων ενδιαφερόντων, είναι η πατρίδα του μεγάλου φιλόσοφου Αριστοτέλη και αποτελεί την πύλη του Αγίου Όρους, ενός κηριγμένου από την UNESKO μνημείου της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Όλα αυτά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα δημιουργούν τις προϋποθέσεις μιας υγειούς και όχι καταστρεπτικής για το περιβάλλον ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα είναι η τουριστική, η μελισσοκομία, οι εξειδικευμένες καλλιέργειες κ.ά.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος δεν έδωσε εξηγήσεις γιατί δεν τηρήθηκε η προβλεπόμενη από τον νόμο διαδικασία και δεν πραγματοποίησε ποτέ τη διαβούλευση με τους κατοίκους, όπως όφειλε και το ίδιο την ανήγγειλε... για να την ακυρώσει στη συνέχεια... Υπουργός Περιβάλλοντος ήταν τότε η κ. Μπιρμπίλη, η οποία στη συνέχεια απομακρύνθηκε ...για να πάρει τη θέση της ο μέχρι τότε υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου.
Οι λόγοι όσων αντιτίθενται στην αδειοδότηση της εταιρείας εξόρυξης χρυσού έχουν σχέση με τις επιπτώσεις -περιβαλλοντικές και οικονομικές- που θα υπάρξουν στην ευρύτερη περιοχή, όπου ζουν και ασκούν τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες. Κάθε σκεπτόμενος και έντιμος άνθρωπος τους αναγνωρίζει το δικαίωμα να θέλουν να προστατεύσουν τον τόπο τους με αγώνες και να ασκούν όλα τα δικαιώματά τους με κάθε ένδικο μέσο, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη (ήδη έχουν καταθέσει προσφυγές στο ΣΤΕ και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια). Την αποφασιστικότητά τους αυτή την ενισχύει η δικαίωσή τους, πριν λίγα χρόνια, όταν ακύρωσαν αντίστοιχο εγχείρημα καταστροφικών δραστηριοτήτων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως η προηγούμενη και με το ίδιο αντικείμενο επιχείρηση (TVX) δεν μπόρεσε να προχωρήσει στην εξόρυξη χρυσού, αν και πολλές φορές ανακοίνωσε την έναρξή της. Οι πληγές ωστόσο που άφησε (στις περιοχές Ολυμπιάδας και Στρατωνίου) παραμένουν για να μολύνουν το περιβάλλον (βλέπε πρόσφατες ανησυχητικές μετρήσεις του Εργαστηρίου Φυσικής του ΑΠΘ, διευθ. Καθ. Δημ. Μελάς) γιατί με νόμο του 2004 (επί υπουργίας Πάχτας) κανένας δεν υποχρεώθηκε σε αποκατάστασή τους...
Αλλά το δίκαιο των αιτήματων και της αγωνιστικής διάθεσης των κατοίκων δικαιώνεται ακόμη και με τα όσα συνέβησαν στη Θράκη, στο βορειότερο δηλαδή διαμέρισμα της χώρας μας, όπου ανακοινώθηκε η αντίστοιχη μεταλλευτική δραστηριότητα: Δεν υπήρξε φορέας ή πολιτειακός παράγοντας της περιοχής, που να μην αντέδρασε σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ακόμη και ο υπουργός της τωρινής κυβέρνησης κ. Πεταλωτής και άλλοι παράγοντες του τόπου (βουλευτές, δήμαρχοι, μητροπολίτες κ.ά.) απέστειλαν προσφάτως επιστολή προς τον πρωθυπουργό κ. Παπανδρέου με στην οποία δηλώνουν ότι δεν δέχονται, για τους προαναφερόμενους λόγους, τη προγραμματιζόμενη και εκεί ίδια μεταλλευτική δραστηριότητα... Στο ίδιο έργο θεατές βρίσκονται πλέον και στο Κιλκίς.

Οι ιδιαιτερότητες
Οι λόγοι ωστόσο ακύρωσης της εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική, που επιχειρείται στο όνομα μιας ψευδεπίγραφης «ανάπτυξης», είναι ακόμη σημαντικότεροι. Εδώ υπάρχουν δυνατότητες αξιοποίησης -και μάλιστα με τους όρους της αειφορίας- άλλων σημαντικών πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής, που θα απασχολήσουν πολύ περισσότερους, συγκριτικά με τον αναγγελθέντα (από την εταιρεία) αριθμό εργαζομένων στην επέκταση των μεταλλείων. Στις επιπτώσεις δηλαδή από τη δραστηριότητα της εξόρυξης χρυσού θα πρέπει να συνυπολογισθεί και η μείωση του αριθμού των εργαζομένων σε σημερινές επιχειρήσεις, όπου θα χαθούν πολλές θέσεις εργασίας, καθώς πολλές απ’ αυτές δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν (τουριστικές, μελισσοκομία, κ.λπ.). Γιατί όλες αυτές οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι θα μπορούν να αποδώσουν στο ελληνικό δημόσιο και στην τοπική κοινωνία πολύ περισσότερα απ’ ότι μια καταστροφική μεταλλευτική δραστηριότητα. Αλλά πέρα από τις θέσεις εργασίας, μια τέτοια δραστηριότητα θα στερήσει από τον τόπο (ή θα μολύνει) πολύτιμα αγαθά, όπως το νερό, τη θάλασσα, την εύφορη γη, τον καθαρό αέρα....
Οι απόψεις μας, ωστόσο, αυτές δεν έχουν μόνο ως αφετηρία τα συναισθήματα ευαίσθητων ανθρώπων προς την πατρώα γη. Στηρίζονται στις απόψεις των πιο έγκυρων επιστημόνων της χώρας και του εξωτερικού και κυρίως των θεσμοθετημένων οργάνων δύο φορέων - συμβούλων της Πολιτείας, του Πανεπιστημίου και του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Στοιχειοθετούνται δηλαδή από τα πορίσματα που εξέδωσαν, ύστερα από έλεγχο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εταιρείας «Ελληνικός χρυσός», τόσο το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, όσο και η Επιτροπή Περιβάλλοντος του ΤΕΕ/ΤΚΜ, που συγκροτήθηκαν από αναγνωρισμένους καθηγητές και επιστήμονες των σχετικών με το αντικείμενο ειδικοτήτων. Τα πορίσματα αυτά ετέθησαν υπόψη στο ΥΠΕΚΑ και η τότε υπουργός, Τίνα Μπιρμπίλη είχε ζητήσε, εσπευσμένα, συνάντηση με τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου, χωρίς ωστόσο να υπάρξει περαιτέρω εξέλιξη...